Bitki organlarının dış ortamla ilişkisini sağlayan epiderma üzerindeki küçük açıklıklara stoma (gözenek) denir. Stomalar bitkilerde terleme, özümleme ve solunum olayının meydana gelmesinde önemli rol oynarlar. Bitkilerde toprak üstü organlarda özelliklede yapraklarda bulunurlar. Köklerde stoma yoktur. Canlı olduklarından ve kloroplast ihtiva ettiklerinden turgor ile açılıp kapanarak gaz alış-verişini denetlerler. Stomalar, genellikle böbrek veya fasulye tohumu şeklinde iki hücreden oluşmuştur. Bu hücrelere stoma hücresi (Kilit hücresi) denir. Bu iki hücre arasındaki genişleme ve daralma yeteneğindeki açıklığa stoma deliği veya stoma poru denir. Porun açılıp kapanmasında çevresel ve iç faktörler rol oynar. Stoma hücrelerini çevreleyen ve stoma etkinliğine katılan epiderma hücreleri ise komşu hücreler olarak adlandırılır.Stomalar epiderma hücrelerinden daha küçüktürler. Stoma altında içi hava ile dolu geniş boşluk solunum boşluğu veya stoma altı boşluğu olarak isimlendirilir. Bu boşluk bir çeşit gaz deposu işini görür. Hücreler arası boşluklarla irtibat halindedir. Stoma sisteminde en önemli rolü oynayan, stoma hücreleridir. Bu hücrelerin epiderma başlıca farkı; sitoplazmanın bol olması,kloroplast taşmaları ve hücre çeperlerinin farklı şekilde kalınlaşması ile açılır-kapanır özelliğinde olmalarıdır.
Stoma hücreleri yapısındaki farklılığa göre üçe ayrılırlar:
1.1. Minium Tipi Stoma: Bu tip stomalarda stoma hücrelerinin hiçbirine bakan çeperleri (ventral) ince, epiderma hücrelerine komşu olan çeperleri (dorsal) ise kalındır. Daha çok karayosunları ile eğrelti otlarında görülen bir stoma tipidir.
1.2. Gramine Tipi Stoma: Bu stoma tipinde stoma hücreleri karşılıklı duran iki kol kemiği görünümündedir. Hücre lümenlerinin iki ucu şiş, ortaları incedir. Daha çok buğdaygillerde (Gramineae) bulunurlar.
1.3. Amaryllis Tipi Stoma: Minium stomanın tersi olarak stoma hücrelerinin pora bakan karşilıklı çeperleri kalın, epiderma hücrelerine komşu olan çeperleri ise ince olan stomalardır. Bitkilerde en çok görülen stoma tipidir.
0 Yorumlar