Dünya Dilleri ve Türkçe
Yeryüzünde bugün konuşulan dillerin hepsi az çok gelişmiş sistemlerdir. Her millet kendi toplum yapısına göre yani ayrı gizli antlaşmalarla dillerini şekillendirmiş ve böylece dünyadaki kavim sayısı kadar dil oluşmuştur. Her milletin dili, Türkçemizde dil yapım ekinin ( - ca, - ce, - ça, - çe) millet adına eklenmesiyle adlandırılmaktadır: Türkçe, Japonca, Arapça, İngilizce, gibi.
Bugün yeryüzünde konuşulan dil sayısı hakkında kesin bir sonuca varmak güçtür. Bu güçlüğün birçok nedeni vardır. Bunların başında, dünya dilleri üzerindeki çalışmaların henüz tamamlanmamış olması gelir. Bunun yanında bazı dillerin varlıkları tespit edilmeden yok oldukları tahmin edilmektedir. Ayrıca dil sayısındaki belirsizlik, bazı lehçelerin ayrı birer dil sayılıp sayılamayacakları konusunda kesin dilbilimsel ölçütlerin olmaması, yazı dili durumuna gelmemiş dillerin varlığı ve bir dile ya da dil ailesine bağlılığı kesinleşmemiş dillerin bulunmasından kaynaklanmaktadır. Bütün bu nedenlerden dolayı, yeryüzündeki dillerin sayısı ile ilgili olarak verilen rakamlar 3000–6000 arasında değişmektedir.
Ana dili, birinci dil, ikinci dil ve yabancı dil olarak konuşurlar bakımından İngilizce 2 milyara yaklaşan konuşuruyla ilk sırada yer alır. Ancak ana dili konuşurları bakımından ise Çince bütün lehçeleriyle ilk sıradadır. Türk dili de tüm lehçeleriyle birlikte 220 milyon konuşuru ile beşinci sırada yer alır.
Dünya dilleri genel olarak kökenlerine, yayıldıkları coğrafyaya, yapılarına ve söz dizimlerine göre sınıflandırılmaktadır.
Yeryüzündeki dillerin sayısında olduğu gibi, ana dil konusunda da kesin bir sayı vermek mümkün değildir. Yeryüzünde konuşulan diller özellikle yapı ve köken bakımından gruplandırılarak incelenmektedir. Aynı grupta yer alan diller arasında ses (fonetik), yapı (morfoloji), sözcük (leksikoloji) ve cümle bilgisi (sentaks) bakımlarından ortak özelliklerin olması beklenir.
Yeryüzündeki diller bugün birbirlerinden ayrı olmakla birlikte, yapılan araştırmalarda diller arasında bazı yakınlıkların, benzerliklerin olduğu görülmektedir. Yaşayan diller birbirleriyle ve bilinen eski dillerle karşılaştırılmış, dünya dillerinin az sayıda bazı eski ana dillerin zamanla farklılaşmasından ortaya çıktığı anlaşılmıştır. Buna göre aynı ana dilden gelen diller akraba dillerdir. Bu diller aralarında dil ailelerini meydana getirmişlerdir.
Dünya üzerinde dillerin akraba olup olmadıkları, iki yönden anlaşılmaktadır:
-Kaynak bakımından (köken açısından)
-Yapı bakımından
Kaynak (Köken) Bakımından Diller
Yeryüzünde yaygın olarak konuşulan dillerin, belli dönemlerde, belli dillerden türemiş oldukları, bir başka ifadeyle akraba oldukları ve bu akrabalık bağlarıyla belli dil aileleri meydana getirdikleri görülmektedir. Dillerin kaynak dillerinden ne zaman ayrıldıkları bazı durumlarda belgelerden takip edilmektedir. Buna örnek olarak Azerice-Türkmence-Türkiye Türkçesi ve İtalyanca-İspanyolca ayrışması verilebilir. Bazılarında ise elde yazılı belge bulunamadığından ayrışmanın takip edilemediği olur. Buna örnek olarak da erken bir dönemde Türkçeden ayrılmış olan Çuvaşça ve Yakutça verilebilir.
Dil aile ve öbeklerinin belirlenmesi temelde biçim ve yapıyla ilgili özelliklere dayanmaktadır. Biçim ve yapı yönünden benzerliklere ses ve söz dizimi açısından yakınlıklar da eklenince diller arasında akrabalık olasılığı artmaktadır. Ayrıca, kelimelerin en eski biçimleri arasında benzerlikler bulunması, özellikle kültür kelimeleri (akrabalık adları, renk adları, sayı adları vb.) bakımından ortaya çıkan eşliklerin rastlantı ya da ödünçleme olmadığının ispatlanması diller arasında akrabalık olduğunu kesinleştirir.
Kaynak bakımından akrabalıkla ilgili çalışmalar, yazılı malzemeye, yazılı malzemenin yetersiz kaldığı durumlarda da karşılaştırmalara dayanır. Dünyada birçok dilin eski dönemlerine ait yazılı belgeleri yoktur ya da yeterli değildir. Bu nedenle pek çok dil herhangi bir aileye dâhil edilememektedir. Bütün bunlara rağmen son veriler 108 dil ailesinin varlığını işaret etmektedir.
Konuşur sayısı bakımından dünyadaki büyük diller, Hint-Avrupa dilleri, Çin-Tibet dilleri, Hami-Sami dilleri, Bantu dilleri, Altay dilleri, Ural dilleri, Kafkas dilleri vb. şeklinde sıralanabilir.
Hint-Avrupa Dilleri
Hint-Avrupa dil ailesi, içerisinde en çok dil bulunan, dünyanın en kalabalık dil ailesidir. Bu dil ailesinde Avrupa ve Asya olmak üzere iki büyük kol mevcuttur.
* Avrupa kolu
Germen dilleri: Almanca, İngilizce, Felemenkçe ve İskandinav dilleri (Norveççe, İzlandaca, İsveççe, Danca)
Roman (Latin) dilleri: Fransızca, Portekizce, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce ve Romence
İslav dilleri: Rusça, Bulgarca, Sırpça, Lehçe, Çekçe, Slovakça, Hırvatça
Kelt dilleri: İrlanda, İskoçya Dili, Galce, Bretonca
Baltık dilleri:Litvanyaca, Letonca
Yunanca, Arnavutça
* Asya kolu
Bu kolda Hint – İran dilleri yer almaktadır. Tarihî Sanskritçe ile başlıca Hint dilleri; eski, orta ve yeni Farsça. Bu grupta yer alan diğer bir dil de Ermenicedir.
1. Hintçe
2. Farsça (İran)
3. Ermenice
4. Bengalce
5. Urduca (Pakistan)
6. Afganca
7. Hititçe (Eski Anadolu’da konuşulmuş ölü dildir.)
8. Tohorca
9. Sanskritçe
Hami-Sami Dilleri
Adını Nuh Peygamber’in oğulları olarak Tevrat’ta adı geçen Ham ve Sam’dan alan bu dil ailesi Afro-Asyatik diller olarak da adlandırılmaktadır ve yaklaşık olarak 375 dilden oluşmaktadır. Kuzey, Kuzeybatı ve Orta Afrika, Afrika boynuzu, ve güneybatı Asya dolaylarında (200 milyon Arapça konuşur dâhil) 300 milyondan fazla insan tarafından konuşulmaktadır. Kısaca Sami dilleri de denen bu dil ailesine Asya’da ve Afrika’da birçok dil girmektedir. Arapça, İbranice (İsrail), Habeşçe (Etiyopya), Süryanice (Suriye ve Filistin), Somalice, Libyaca (Berberice) ve Akadca gibi diller başlıcalarıdır.
Arapça 28 harfli, dünyanın en eski, yaşayan birkaç dilinden birisidir. Sağdan sola doğru yazılır.
İbranice 7 milyon kişinin konuştuğu, 22 harfli, sağdan sola doğru yazılan bir dildir.
Süryanice, Urfa merkezinde konuşulur.
Akadca ise ölü bir dildir; Asur ve Babil İmparatorluklarında kullanılmıştır.
Çin-Tibet Dilleri
Asya’nın bu büyük dil ailesinde, Çin ve Tibet dilleri vardır.
1. Çince
2. Tibetçe
3. Siyamca (Tayland)
4. Birmanca (Birmanya)
5. Malazca (Malezya)
6. Bahasaca (Endonezya)
7. Kimerce (Vietnam, Kamboçya)
8. Tagalogca (Filipinler)
2.1.4. Bantu Dilleri
Bantu dilleri ailesi Afrika’nın orta ve güney bölgelerinde yaygın olarak konuşulan Svahili, Zulu, Çuana, Kongo, Mongo, Gonda vb. dillerden oluşur. Bu ailenin en çok tanınan dili, Kenya, Uganda, Madagaskar, Tanzanya ve Kongo’da 15 milyon kişi tarafından konuşulan Swahili’dir.
Bantu Dilleri Orta ve Güney Afrika’da yaşayan kabilelerin konuştukları 400’den fazla dilin bütününe verilen addır. Lingalaca, Lubaca, Kongoca, Swahili (Svahili), Pölce, Susuca, Gurca, Akanca Bantu dilleri grubundandır. Aslında Bantu’yu bir dil ailesi olarak adlandırmak yanlış olur, çok farklı kurallar içeren diller de bu grubun bir üyesi olabilir. Bantu, bölgede konuşulan dillere verilen genel addır. Bantu sözcüğünün ne anlama geldiği konusunda ortak kabul görmüş bir görüş olmasa da bantu birçok Bantu dilinde insan anlamına gelir.
Kafkas Dilleri
Bu gruba giren başlıca diller Gürcüce, Çeçence, Çerkezce, Abhazca’dir.
Öteki dil ailelerine göre ses ve şekil yönünden büyük ayrılıklar gösterir.
Kafkas dilleri veya İber-Kafkas dilleri, Kafkasya'nın yerli halklarının konuştuğu ve belli başlı dil aileleriyle yakınlığı olmayan dil grubu. Kuzey Kafkas dilleri ve Güney Kafkas Dilleri olarak iki temel gruba ayrılır. Kuzey Kafkas dilleri ayrıca kendi aralarında Kuzeybatı Kafkas dilleri (Abhaz - Adığe dilleri) ve Kuzeydoğu Kafkas dilleri (Nah - Dağıstan dilleri) olarak ikiye ayrılır.
NOT: Mevcut pek çok eserde genel olarak Türkçenin Ural-Altay dil ailesinin Altay koluna mensup olduğu dile getirilir. Ancak eskimiş olan bu görüş yanlıştır. Son dönemde yapılan araştırmalar, Ural-Altay dilleri diye bir ailenin olmadığı görüşünü desteklemektedir. Ural dilleri kendi arasında Fin-Ugor ve Samoyed olmak üzere iki gruba ayrılıp akraba diller sayılmakta; Altay dilleri de Türk, Moğol ve Mançu-Tunguz olmak üzere üç gruba ayrılıp akrabalık oluşturmaktadırlar. Araştırmacıları Ural ve Altay dil birliği görüşüne götüren Ural ve Altay dillerinin tümünde ses uyumlarının varlığı, dilbilgisel cinsiyetin bulunmaması, söz yapımı ve çekiminin genellikle eklerle yapılması gibi ortak özellikler olmuştur.
Ural Dilleri
Fin-Ugor kolu: Macarca, Fince, Estonca
Samoyed kolu: Samoyedce
Altay Dilleri
Elliden fazla alt dile/lehçeye ayrılan Altay dillerinin en büyük kolu Türkçe, en küçük kolu da Mançu-Tunguzca’dır. Altay dillerinden birini konuşan toplulukların kurduğu devletler yanında Çin, Rusya, Balkan ülkeleri, İran, Irak, Suriye, Ukrayna, Afganistan, batı Avrupa ülkeleri, Avustralya, Ermenistan, Litvanya, Moldovya, Polonya, Tacikistan, Yunanistan vb. ülkelerde de Altay dillerinin lehçeleri konuşulmaktadır.
Türkçe, Moğolca, Mançu-Tunguzca Altay dilleri arasında yer alırken Korece ve Japoncanın da bu aile içinde yer aldığını savunan görüşler mevcuttur.
0 Yorumlar